Virussen en vaccins: wie wint?

Gent - 9 februari 2010

Onderwerp

In april 2009 zette een nieuw griepvirus de wereld op z’n kop. Het onooglijke ding, 5000 keer zo klein als de dikte van een mensenhaar, maakte zijn eerste dodelijke slachtoffers in Mexico en ontwrichtte het leven in de hoofdstad volledig. Over de hele wereld werd gewaarschuwd voor de “Mexicaanse griep”. Besmette personen gingen in quarantaine, op luchthavens werden thermische scans genomen om koorts te detecteren, en het werd zelfs afgeraden mensen een hand te geven of te zoenen. Terwijl de wereld haar adem inhield voor het nieuwe virus, werd er koortsachtig naar een vaccin gezocht om de pandemie in te tomen.

Ondertussen is dat vaccin er en blijkt de wereldwijde epidemie heel erg mee te vallen. Maar de vragen blijven. Vanwaar komt zo’n nieuw virus eigenlijk, en hoe wordt een vaccin ontwikkeld? Wat is de mate van bescherming van zo’n vaccin? Kunnen we virussen volledig uitroeien? Tijd dus om even stil te staan bij de onvoorspelbare uitbrekingen van virussen en hoe ze in toom te houden!

Noch plant, noch dier

Virussen zijn heel eenvoudig opgebouwd: enkele ketens erfelijk materiaal (dit kan RNA of DNA zijn) omgeven door een omhulsel van eiwit. Vaak worden ze niet tot de levende wezens gerekend omdat ze geen metabolische activiteit (opbouw en afbraak van stoffen) vertonen en omdat ze een beroep doen op de celmachinerie van hun gastheer om zich voort te planten. Een virus koppelt zich aan een cel en injecteert daarin het eigen erfelijk materiaal dat door de gastheercel netjes gekopieerd wordt. Een veelvoud van het virus ontstaat, klaar om andere cellen aan te vallen.
Het influenzavirus heeft de vervelende eigenschap zijn genetische code voortdurend te veranderen. Virologen hebben hier een vette kluif aan want elke nieuwe variant die opduikt vraagt weer om een aangepast vaccin...

Vaccin

Op het eiwitkapsel van een virus zitten een reeks structuren – de antigenen – die door het lichaam van de gastheer als vreemd worden beschouwd. Wanneer een virus het lichaam binnendringt, komt het immuunsysteem in actie en gaat een bepaald type witte bloedcellen antilichamen produceren die specifiek gericht zijn tegen dit antigen. Het antilichaam bindt met het antigen en zorgt er verder voor dat de indringer tegengewerkt en vernietigd wordt.
Een vaccin lokt eigenlijk dezelfde immuunreactie uit. Alleen bestaat het vaccin uit dode of sterk verzwakte ziektekiemen (virussen of bacteriën) of delen ervan en wordt de gevaccineerde daardoor niet echt ziek. Als de echte ziektekiemen nu het lichaam binnendringen, zijn er reeds antistoffen aanwezig en kan de indringer onmiddellijk geneutraliseerd worden.
Zowel vaccins voor mensen als voor dieren zijn tegenwoordig big business. Op dit moment worden er voor kinderen een twaalftal vaccinaties aanbevolen, en bij dieren zijn epidemies als varkenspest, vogelgriep en mond-en-klauwzeer genoegzaam bekend.

Enkele vragen

Wat zijn virussen en wat is het verschil met bacteriën?
Hoe werkt een vaccin precies?
En een virusremmer?
Kunnen vaccins schadelijke effecten hebben?
Ben ik steeds voor 100% beschermd na vaccinatie?
Kan men een virus volledig ‘uitroeien’?
Zijn er nu meer virussen dan vroeger?
Hoe worden griepgolven voorspeld?
Kunnen er griepvarianten opduiken waarvoor geen vaccin te maken is?
Wat is de rol van de farmaceutische industrie?

Gasten

Arts-immunoloog en vaccindeskundige Prof. dr. Geert Leroux-Roels

Geert Leroux-Roels is gewoon hoogleraar aan de Vakgroep Klinische Biologie, Microbiologie en Immunologie van Universiteit Gent.

Viroloog Prof. dr. Hans Nauwynck

Prof. Dr. Hans Nauwynck is directeur van het Laboratorium voor Virologie (Faculteit Diergeneeskunde) van Universiteit Gent en hoogleraar. Zijn onderzoek richt zich vooral op het ontstaan en de ontwikkeling van virale ziekten bij mens en dier en dit op cellulair en moleculair niveau. Betere inzichten leiden tot de gerichte ontwikkelingen van nieuwe behandelingen en vaccins.

Knack-journalist en moderator Joël De Ceulaer

Joël de Ceulaer is redacteur van het tijdschrift Knack. In 2004 maakte hij de succesvolle tv-serie "Grote Vragen" voor Canvas, waarvan in 2005 het gelijknamige boek verscheen. Vanuit zijn brede interesse schreef hij tientallen stukken over wetenschap, religie en filosofie. Joël is een ervaren moderator, en een grote supporter van het concept wetenschapscafé."

Mis het volgende wetenschapscafé niet! Schrijf je in op onze nieuwsbrief:

Volg ons op facebook en twitter:

Wetenschapscafe volgen