Fake newsWaar of niet waar?

Gent - 3 maart 2020

Herbeluister dit wetenschapscafé via mixcloud

Onderwerp

Fake news, nepnieuws, desinformatie, niet-gecheckt nieuws, valse berichtgeving, … Welk etiket je er ook op kleeft, het gaat om foutieve berichtgeving die moedwillig verspreid is via diverse mediakanalen met het oog op het beïnvloeden van de publieke opinie of het genereren van clicks (clickbait).

83% van de Europeanen ziet fake news als een bedreiging voor de democratie (Eurobarometer, feb. ’18). Herinner je nog…de presidentsverkiezingen van 2016? Daar werd de kiem gelegd. In het heetst van de Trump-strijd zouden valse verhalen verspreid zijn over de verschillende presidentskandidaten om de uitslag van de verkiezingen te beïnvloeden. Sindsdien is het hek van de dam.

De manier waarop we nieuws volgen is de laatste decennia dan ook fors gewijzigd: waar we ons vroeger veelal baseerden op de traditionele printmedia, zijn de online (sociale) media nu onze eerste bron van (des)informatie. Het gaat almaar sneller waardoor we nieuws niet langer grondig lezen maar snacken: we scrollen langs titels en inleidingen en denken al snel voldoende en correct geïnformeerd te zijn. Niet dus.

In welke mate gebeurt dit in België en wat is het opzet? Hoe onderscheid je nieuws pur sang van niet-gecheckt nieuws? Kan foutieve informatie in onze hoofden nog gecorrigeerd worden? In dit wetenschapscafé gaan we niet snacken maar verdiepen we ons in het thema.

Enkele vragen die aan bod kunnen komen:

Vanaf welk punt spreken we van fake news/desinformatie?
Hoe kunnen we fake news ontmaskeren? En hoe leren we onszelf een automatische kritische leesingesteldheid aan?
Is het vooral een probleem op sociale media of ook in de (online) krant en op het tv-journaal?
Wie heeft welk aandeel: de verspreider (journalist), het platform (nieuwskanaal) en de gebruiker (lezer)?
Vertrouwen we betrouwbare bronnen nog wel?
Is het herkennen van fake news afhankelijk van opleidingsniveau, leeftijd en/of culturele achtergrond?
Wordt foutieve informatie vanzelf geloofwaardig als we het een paar keer gehoord hebben?
Wat doet factcheck.vlaanderen?

Gasten

Annelore Deprez

Annelore Deprez is hoofddocent journalistiek aan de Universiteit Gent en aan Arteveldehogeschool Gent. Ze is lid van het Center for Journalism Studies (UGent) en hoofd van de onderzoeksgroep ‘Communicatie, Media en Design’ (Arteveldehogeschool). Ze doet onderzoek naar mediarepresentatie, nieuwsbeleving bij jongeren en fake news.

Arne Roets

Arne Roets is professor aan de vakgroep ontwikkelings-, persoonlijkheids- en sociale psychologie van de Universiteit Gent. Hij geeft les over sociale cognitie en groepsprocessen. Zijn onderzoek spitst zich toe op sociale besluitvorming en oordelen, politieke psychologie, racisme en vooroordelen, morele psychologie en de relatie tussen persoonlijkheid en ideologie.