AntibioticaSlachtoffer van eigen succes

Gent - 12 februari 2019

Herbeluister het wetenschapscafé op Mixcloud.

De euforie was groot toen antibiotica, vooral na de Tweede Wereldoorlog, een geweldig succes bleken. Antibiotica kunnen levens redden omdat ze ons genezen van bacteriële infecties, en werden dus à volonté gebruikt, zowel bij mensen als bij dieren. Op deze manier kon de voedingsindustrie voldoen aan de stijgende wereldbevolking en de steeds grotere vraag naar dieren en dierlijke producten (melk, eieren). De farmaceutische industrie cashte en rustte op haar lauweren. Ook vandaag de dag is antibiotica nog altijd één van de meest voorgeschreven geneesmiddelen, hoewel bijna 50% (!) van alle voorgeschreven antibiotica bij mensen als overbodig wordt beschouwd.

Maar... bij overmatig gebruik van antibiotica ontstaan er resistente bacteriën, waardoor antibiotica niet meer werken. Ook als we dierlijke producten (vlees, melk, eieren) eten van dieren met resistente bacteriën, kan er bij ons resistentie optreden. Ook totaal onschuldige (en zelfs levensnoodzakelijke) bacteriën kunnen resistent worden tegen antibiotica.

Deze antibioticaresistentie problematiek wordt steeds groter en maakt antibiotica, die vroeger uitstekend werkten, met een alarmerende snelheid compleet nutteloos. Een antibioticabehandeling wordt dus steeds minder doeltreffend: er moeten hogere dosissen gebruikt worden of er moet uitgekeken worden naar andere medicatie.

Het slechte nieuws is dat deze bacteriële resistentie nog efficiënter is dan we al dachten. Het bekendste voorbeeld is de ziekenhuisbacterie, die weerstand biedt tegen bijna alle antibiotica. Antibioticaresistentie kan bovendien variëren van plek tot plek, en zelfs binnen één patiënt.

Vandaag sterven er wereldwijd jaarlijks ongeveer 700.000 mensen aan een onbehandelbare infectie. Als een doorbraak uitblijft, zullen dat er tegen 2050 10 miljoen per jaar zijn. Worden we teruggekatapulteerd naar pre-antibiotica tijden waarin alledaagse ziektes moeilijk te behandelen zijn en zelfs tot de dood kunnen leiden?

Wat doet de wetenschap hiermee? Welke onderzoeken gebeuren en op welke doorbraak mogen we hopen?

Vraagjes

Hoe groot is het antibioticagebruik bij mensen? En bij dieren?
Hebben we antibiotica nodig om mensen en dieren gezond te houden? Kunnen we niet focussen op voorkomen in plaats van genezen?
Waarom zijn er zo weinig nieuwe antibiotica?
Antibioticaresistentie, dat is toch geen probleem? Of toch...?
Welke maatregelen neemt Europa? Moeten we het preventieve gebruik van antibiotica in de veeteelt aan banden leggen, of zijn er andere oplossingen?
Wat is het verband tussen antibioticumresistentie en het huis/tuin/keuken gebruik van antimicrobiële materialen? (bv. snijplank in de keuken met antimicrobieel materiaal)
Wat kun jij zélf doen om de verdere ontwikkeling van antibioticumresistentie tegen te gaan?
Wat kunnen pers en overheid doen om de bevolking beter te informeren?
Waarom is het voor een arts vaak niet evident om het juiste antibioticum te kiezen?
Is een grote persoonlijke hygiëne een pluspunt of een minpunt? Kunnen we onze goede bacteriën inschakelen in de strijd tegen de slechte bacteriën?

Gasten

Jeroen Dewulf

Jeroen Dewulf studeerde in 1998 af als dierenarts aan de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Gent. In 2002 behaalde hij zijn doctoraat in de Diergeneeskundige Wetenschappen getiteld, epidemiologie en controle van klassieke varkenspest. In datzelfde jaar behaalde hij eveneens een ‘Master of Science in de veterinaire epidemiologie en economie’ aan de Universiteit Utrecht (Cum Laude). In 2005 werd hij diplomat in de “European College of Veterinary Public Health”. Hij is momenteel hoogleraar in de Veterinaire Epidemiologie in de faculteit diergeneeskunde van de Universiteit Gent. Zijn voornaamste onderzoeksthema’s zijn gerelateerd aan de preventie van dierziekten met een focus op bioveiligheidsmaatregelen en anderzijds aan dier gerelateerde aspecten die een invloed kunnen hebben op de volksgezondheid zoals antibioticum gebruik en resistentie en zoönotische aandoeningen bij dieren. Jeroen Dewulf is de oprichter en voorzitter van de raad van bestuur van het AMCRA (Kenniscentrum voor antimicrobial consumption and resistance in animals) en verantwoordelijke uitgever van het jaarlijkse BelVetSac rapport over de consumptie van antimicrobiële middelen bij dieren in België. Hij is eveneens Hij is ook de auteur van het boek“8 mythes over antibioticumresistentie ontkracht” en “biosecurity in animal production and veterinary medicine”.

Tom Coenye

Tom Coenye is professor Microbiologie aan de faculteit Farmaceutische Wetenschappen aan de Universiteit Gent. Sinds 2006 leidt hij het Laboratorium voor Farmaceutische Microbiologie (LPM). Het onderzoek in het LPM spitst zich toe op verschillende aspecten van antimicrobiële therapie, waarbij voornamelijk aandacht besteed wordt aan antibioticumtolerantie in biofilms en de rol van gastheer-pathogeen interacties in biofilm resistentie. Daarnaast wordt er fundamenteel onderzoek gedaan naar innovatieve benaderingen om moeilijk-te-behandelen infecties te bestrijden. Prof. Coenye doceert verschillende vakken mbt microbiologie en antibiotica aan bachelor en master studenten farmaceutische wetenschappen.